Wetenschappelijk onderzoek betekent in de praktijk regelmatig inspelen op onverwachte omstandigheden, nieuwe inzichten en allerlei problemen die zich kunnen voordoen. Een zekere mate van flexibiliteit is dus gewenst. Toch besteden methodeboeken meestal weinig aandacht aan de mogelijkheden om het onderzoek gaandeweg aan te passen.

In het artikel ‘Adaptive methodology. Topic, theory, method and data in ongoing conversation’ verkennen we de mogelijkheden voor het aanpassen van het onderzoek en de uiteenlopende redenen die er zijn om juist wel vast te houden aan de gekozen aanpak.

Wetenschappelijk onderzoek betekent in de praktijk regelmatig inspelen op onverwachte omstandigheden, nieuwe inzichten en allerlei problemen die zich kunnen voordoen. Een zekere mate van flexibiliteit is dus gewenst. Toch besteden methodeboeken meestal weinig aandacht aan de mogelijkheden om het onderzoek gaandeweg aan te passen.

Het artikel is gebaseerd op een lange en diverse reeks onderzoekservaringen, soms in omstandigheden die vroegen om flexibele onderzoeksplannen omdat zaken vanwege tijd en middelen heel anders liepen dan verwacht, maar ook omdat het veldwerk regelmatig interessante nieuwe invalhoeken aan het licht bracht. 

Het artikel gaat specifiek in op de samenhang tussen onderzoeksobject, theorie, methode en empirische resultaten en de gevolgen daarvan voor het aanpassen van de onderzoeksaanpak. De onderzoeksresultaten kunnen bijvoorbeeld aanleiding zijn om het onderzoeksobject aan te passen als onverwachte zaken naar voren komen die veel interessanter zijn dan het beantwoorden van de oorspronkelijke onderzoeksvraag. Anderzijds kunnen tegenvallende resultaten ook aanleiding zijn om de onderzoeksmethode aan te passen. Het aanpassen van het theoretisch kader kan nodig zijn om andere aspecten van het onderwerp te belichten of als het ontwikkelen van nieuwe theorie gaandeweg een doel van het onderzoek wordt. En dat kan dan weer aanleiding zijn om de methode aan te passen. De samenhang tussen theorie en methode is een goed voorbeeld van een koppeling die beperkingen voor het aanpassen van de onderzoeksopzet met zich meebrengt. Een bepaalde theoretische invalshoek gaat immers vaak samen met een bepaalde methode. De veronderstellingen en normen die van kracht zijn in een bepaalde wetenschappelijke discipline kunnen ook beperking opwerpen. Al deze zaken worden in het artikel verder uitgewerkt.

Het in beeld brengen van de (on)mogelijkheden van aanpassing en inzicht verwerven in de factoren die daarop van invloed zijn, vormen een belangrijk onderdeel van adaptive methodology. Een kritische reflectie op de onderzoeksmethodologie, de samenhang tussen de verschillende onderdelen van het onderzoek en de wenselijkheid van aanpassing kan helpen om te komen tot een meer flexibele en pragmatische onderzoeksaanpak, waarbij aanpassingen niet ten koste gaat van zorgvuldigheid en kwaliteit.  

Tot slot gaat het artikel nog in op de bijdrage die adaptive methodology kan leveren aan kennisuitwisseling, het leren van andere disciplines, interdisciplinair onderzoek en wetenschappelijke vernieuwing. 

Het artikel is #openaccess gepubliceerd in het International Journal of Social Research Methodology en kan via de volgende link gelezen en gedownload worden: https://doi.org/10.1080/13645579.2021.1964858