In dit artikel analyseren we het institutionaliseringsproces waarmee ideeën over een prominentere rol voor burgerinitiatieven in ruimtelijke planning zijn vertaalt naar regels zoals vastgelegd in de nieuwe Omgevingswet. Burgerinitiatieven spelen een belangrijke rol bij duurzame ruimtelijke ontwikkeling. Bij de ontwikkeling en herziening van wet- en regelgeving met betrekking tot ruimtelijke ordening is dan ook specifieke aandacht voor die burgerinitiatieven. In Nederlands gaat het dan specifiek om de vormgeving van de nieuwe Omgevingswet. De Omgevingswet beoogt de participatie van burgers in een vroeg stadium van besluitvormingsprocessen te versterken en daarnaast het planningssysteem beter geschikt te maken voor het stimuleren en faciliteren van maatschappelijke initiatieven. In deze studie is onderzocht hoe die ambities zijn vertaalt naar regelgeving zoals vastgelegd in de Omgevingswet. Uit de studie blijkt dat de ambities niet hebben geleid tot duidelijke regels of normen die de rol van burgerinitiatieven in de stadsplanning versterken. De analyse van de ontwikkeling van de Omgevingswet laat zien dat het institutionaliseringsproces gekenmerkt wordt door 1) een discrepantie tussen de kernboodschap dat alle burgerinitiatieven zullen profiteren van de Omgevingswet en de beperkte juridische borging van die ambitie, 2) de veronderstelling dat de talloze vormen waarin burgerinitiatieven zich voordoen, kunnen worden vastgelegd in algemene participatieregelingen en 3) een gebrek aan reflectie op de wijze waarop de huidige regels waarschijnlijk eerder marktpartijen en overheden dan burgerinitiatieven vooruithelpen. Het institutionaliseringsproces gaat door na de inwerkingtreding van de Omgevingswet en een grote rol is weggelegd voor met name lokale overheden om aanvullend beleid te ontwikkelen en om daarmee een sterkere positie van burgerinitiatieven in ruimtelijke planning te waarborgen.

Bisschops, S., Beunen, R., & Hollemans, D. (2023). Institutionalizing ideas about citizens’ initiatives in planning: Emerging discrepancies between rhetoric and assuranceLand Use Policy124, 106425.