Met de aflevering over de rondweg om Parkstad Limburg geeft het VPRO programma de slag om Nederland een mooi inkijkje in de manier waarop in de ruimtelijke ordening de democratie buitenspel wordt gezet. De provincie Limburg wil kost wat kost een ringweg om Parkstad realiseren en gaat daar daarbij keer op keer in tegen de adviezen van hogere overheden, onderzoekers, adviesbureaus en tegen de wensen van haar eigen burgers. Het mantra van economische ontwikkeling dient daarbij als legitimatie van het besluit. Juist in een krimpregio blijkt dat het groeiparadigma dat ten grondslag ligt aan veel ruimtelijk beleid niet langer toepasbaar is. Investeringen van €500 miljoen verdien je als regio niet zomaar terug, de baten komen zelden bij de burger terecht en bovendien gaan vele bestaande waarden verloren door de aanleg van een dergelijke rondweg. De daadwerkelijke kosten van het projecten zijn dan ook vele malen hoger, zeker als we ook nog alle proces- en onderzoekskosten in ogenschouw nemen, terwijl de baten zeer twijfelachtig zijn. Ondertussen worden het gebied en de bewoners aan hun lot overgelaten. Er wordt immers niet geïnvesteerd in projecten en processen die wel een oplossing kunnen bieden voor de ervaren problematiek. De echte waarden van het gebied worden gemarginaliseerd en uit de discussie gelaten.
Een project als parkstad Limburg laat overduidelijk het failliet van het groeiparadigma en de topdown planning zien. Tegelijkertijd moeten we constateren dat de geslotenheid van het systeem en het gebrek aan reflectie het moeilijk maken om hierin veranderen te brengen. Er is duidelijk behoefte aan innovatie in de ruimtelijke ordening, niet alleen in de zin van nieuwe ruimtelijke plannen, maar vooral in organisatorisch zin. We moeten op zoek naar een andere methodiek van planning, waarin plaats is voor gezamenlijke leerprocessen, reflectie en aanpassingvermogen aan een continue veranderende wereld. Dat bekent ook dat de ruimtelijke ordening moet worden opengesteld, gedemocratiseerd, en dat niet, in een laatste reflex geprobeerd moet worden om tegen de stroming in alle andere ideeën, belangen en visies krampachtig buiten te houden.
Meer lezen over ruimtelijke ordening in Nederland en het beleid in krimpregio’s: Van Assche, K., R. Beunen and M. Duineveld (2011) Performing Succes and Failure in Governance: Dutch Planning Experiences. Public Administration. Online first.